ভাৰতীয়
জাতীয় কংগ্ৰেছৰ আগত ৰাজনৈতিক সংগঠন বা দলসমুহঃ-ভাৰতৰ ওপৰত ব্ৰিটিছে নিজৰ
নিয়ন্ত্ৰণ বৃদ্ধি কৰাৰ লগে লগে জনসাধাৰণৰ মাজত এক ক্ষোভ বাঢ়ি আহিছিল তেনে
প্ৰেক্ষিপ্তত ভাৰতীয় সমাজৰ মাজৰে কৃষক,জনজাতীয়,মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীয়ে নতুন নতুন সংগঠন গঢ়ি উঠিছিল।
বংগ ,বোম্বাই আৰু মাদ্ৰাজাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ভাৰতত বৃটিছ
শাসনৰ তিনিটা কেন্দ্ৰ আছিল আৰু সেয়েহে শিক্ষা,মধ্যবিত্তীয় ,বুদ্ধিজীৱিৰ বৃদ্ধি আৰু ৰাজনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ কেন্দ্ৰও আছিল।
বংগৰ ৰাজনৈতিক সংগঠনঃ
ভাৰতৰ
বৃটিছ ঔপনিবেশত প্ৰথম ৰাজনৈতিক দল বংগটে সৃষ্টি হৈছিল।উদাহৰণস্বৰূপে ১৮৩৭ চনত ভূমি মালিক সমাজ আৰু তেতিয়াৰ পৰাই ৰাজনৈতিক দল গঠনৰ সুচনা আৰম্ভ
হয়।
১.ভূমি মালিক সমাজ/Landholders'Society:-
১৮৩৭ চনত গঠন,
প্ৰতিষ্টাপক-দ্বাৰকানাথ ঠাকুৰ,
স্থান-কলকাতা
সদস্যঃ-ৰাধাকান্ত দেৱ,প্ৰসন্ন কুমাৰ ঠাকুৰ,ৰাজকমল সেন আৰু ভৱানী চৰন মিত্ৰ
উদ্দেশ্যঃ- বংগ,বিহাৰ আৰু উৰিষ্যাৰ মাটিৰ মালিকৰ
সংঘ আৰু মাটিৰ মালিকৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষা কৰা । ইয়াৰ উদ্দেশ্য পুৰণৰ বাবে সাংবিধানীক
বিক্ষোভৰ পথ গ্ৰহণ কৰিছিল।১৮৪২ চনত এই দল নিষ্ক্ৰিয় হৈ পৰে যদিও ১৮৫০ চনলৈকে ই
অস্তিত্ব বজাই ৰাখিছিল।
২.বংগ
বৃটিছ ভাৰত সমাজ/Bengal British India Society:-
১৮৪৩ চনত প্ৰতিষ্টা,প্ৰতিষ্টা হৈছিল কলিকতাত।
উদ্দেশ্যঃ-ভাৰতীয় জনসাধাৰণৰ মাজত ভাল নাগৰিকত্বৰ গুণসমূহ প্ৰসাৰিত কৰা,শাসনৰ অৱস্থাৰ বিষয়ে জনসচেতনতা বৃদ্ধি কৰা,আৰু ইংলেণ্ডত ৰাজত্ব কৰা
ৰাষ্ট্ৰপতি আৰু চৰকাৰৰ প্ৰতি আনুগত্যৰ সৈতে সামঞ্জস্যকপূৰ্ণ আৰু আইনী উপায়েৰে
বাস্তৱায়িত দিশত কাম কৰা ।
৩.বংগ
সন্থা/Bengal Association:
১৮৫২ চনৰ
কলিকতাত প্ৰতিষ্টা হৈছিল।ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল,ই বৃটিছ সংসদত সম্পুৰ্ণভাৱে কেৱল ভাৰতীয়ই গঠন কৰিছিল আৰু ভাৰতীয় বিধান পৰিষদ
গঠন কৰিবলৈ আবেন জনোৱাৰ কাম আছিল।
ভাৰতীয়সকলক সকলো উচ্চ পৰ্যায়ৰ পদৰ পৰা বাদ
দিয়াৰ নীতিৰ লগতে ইউৰোপীয় পোষ্টিঙৰ বাবে হোৱা বিলাসী ব্যয়কপ গঢ়িহনা দিছিল।
৪.ৰাষ্ট্ৰীয়
ভাৰতীয় সংগঠন/National Indian Association(NIA)
১৮৭০ চনৰ বৃষ্টলত মেৰী কাৰ্পেন্টাৰ,কেশৱ চুনাৰ সেনৰ সহায়ত গঠন কৰা
হৈছিল।সংস্থাটোৰ প্ৰথম নাম আছিল-National
Indian Association and Social Progression in India.এই সংস্থাৰ প্ৰাৰম্ভিক কাম আছিল ভাৰতত নাৰীৰ
শিক্ষা প্ৰচাৰ কৰা।ভাৰতীয় বিষয়ত ইংৰাজক জনোৱা । বৃটেইনত ভাৰতীয়ৰ সংখ্যা বৃদ্ধি
পোৱাৰ লগে লগে ভাৰতীয় দৰ্শনাৰ্থী আৰু বৃটিছ বাসিন্ধাৰ মাজত সামাজিক যোগাযোগ
ব্যৱস্থা গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈছিল।
৫.ইণ্ডিয়ান
লীগ/Indian Leaguez:-
১৮৭৫ চনত ছিৰিছ কুমাৰ ঘোষে গঠন কৰিছিল ।ইয়াৰ লক্ষ্য আছিল কেৱল মধ্যবিত্ত
শ্ৰেণীকে নহয় ,ই জনসাধাৰণকো প্ৰতিনিধিত্ব কৰা
আৰু জনসাধাৰণৰ মাজত জাতীয়তাবাদৰ ভাৱ জগাই তোলাৰ আকংক্ষা গঢ়ি
তোলা।
৬.Indian Nationa Association/ভাৰতীয় জাতীয় সন্থাঃ-
১৮৭৬ চনত সুৰেন্দ্ৰনাথ বেনাৰ্জী আৰু আনন্দমোহন বসুয়ে গঠন কৰিছিল।গঠন কৰাৰ পটভূমি
আছিল ১৮৭৫ চনৰ ছিছিৰ কুমাৰ আৰু সমুভ চৰণ মুখাৰ্জীয়ে মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীক প্ৰতিনিধিত্ব
কৰি জনসাধাৰণৰ মাজত জাতীয়তা বাদৰ ভাৱ গঢ়ি তুলিবলৈ ইণ্ডিয়া লীগ গঠন কৰিছিল।
ভাৰতীয়
জাতীয় সন্থা ভাৰত সভা হিচাপে প্ৰতিষ্টা কৰিছিল আৰু ইয়াৰ প্ৰথম বাৰ্ষিক সন্মিলন
কলিকতাত হৈছিল।
পিছলৈ,১৮৮৬ চনত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ লগত সন্মিলিত
হয়।
ইয়াৰ মূল
উদ্দেশ্য আছিলঃ- ৰাজনৈতিক বিষয়ত শক্তিশালী জনমত স্থাপন
কৰা।ভাৰতীয় সকলক এক উমৈহতীয়া ৰাজনৈতিকভাৱে একতা কৰা।
১৮৭৭ চনত
ভাৰতীয় অসামাৰিক সেৱাৰ প্ৰাৰ্থীৰ বয়সৰ সীমা আতঁৰোৱাৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।এই
সংস্থাটোৱে ইংলেণ্ড আৰু ভাৰত দুয়োখন দেশতে সমান্তাৰালভাৱে অসামাৰিক সেৱাৰ পোষকতা
কৰাৰ লগতে উচ্চ প্ৰশাসনিক পদৰ ভাৰতীয়কৰণৰ পোষকতা কৰিছিল।।
ভাৰতীয়
জাতীয় সন্থাৰ
নেতৃত্বত দমনমূলক অস্ত্ৰ আইন আৰু ভাৰ্নাকুলাৰ প্ৰেছ আইন বাতিলৰ প্ৰচেষ্টা কৰিছিল।
মহাৰাষ্ট্ৰৰ ৰাজনৈতিক সংগঠন
মহাৰাষ্ট্ৰৰ শিক্ষিত মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ
ৰাজনৈতিক কাম-কাজত লিপ্ত হোৱাৰ বাবেই মহাৰাষ্ট্ৰৰ লগতে লগতে ভাৰতৰ বাহিৰতো
কেইবাটাও ৰাজনৈতিক সংগঠনৰ জন্ম হৈছিল।
১.লণ্ডন
ইণ্ডিয়ান ছ'চাইটি/London Indian Society:
১৮৬৫ চনত
দাদাভাই নৌৰজিৰ নিৰ্দেশনাত প্ৰতিষ্টা হৈছিল লণ্ডনত।ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ প্ৰতিষ্টাৰ গোটৰ
ভিতৰত আছিল উমেশ চন্দ্ৰ বেনাৰ্জী,মনমোহন ঘোষ,ফেৰজেচাহ মেহতা আৰু বদৰুদ্দিন ত্যাব্জি।ভাৰতীয় ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে ৰাজনৈতিক অভিযোগ
প্ৰচাৰৰ মঞ্চ হিচাপে প্ৰতিষ্টা কৰিছিল। ইউৰোপীয়সকলৰ বাবে সন্মানীয় সদস্যপদৰ অনুমতি
আছিল যদিও তেওঁলোক ভোটদান বা কাৰ্যবাৰ গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰিছিল।
১৮৬৬ চনত
ইষ্ট ইণ্ডিয়া এছচিয়েচনে লণ্ডন ছচাইটিৰ দায়িত্ব লয় ।
২.ইষ্ট ইণ্ডিয়া এছচিয়েচন/East India Association
১৮৬৬ চনত
ভাৰতীয় অৱসৰ প্ৰাপ্ত বৃটিছ বিষয়াৰ সহযোগত দাদাভাই নৌৰজীয়ে লণ্ডনত প্ৰতিষ্টা
কৰিছিল।প্ৰথম সভাপতি আছিল লৰ্ড লাইলেভেন।ভাৰতৰ বিষয়ে আৰু ধাৰণা আলোচনা কৰাৰ লগতে
চৰকাৰৰ ওচৰত ভাৰতীয়সকলৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰাৰ এক মঞ্চ আছিল।
আৰম্ভনিৰে
পৰা ইষ্ট ইণ্ডিয়ই এছচিয়েচনে এখন আলোচনী জাৰ্নেল অৱ দ্য ইষ্ট ইণ্ডিয়া এছচিয়েচন
নামেৰে প্ৰকাশ কৰিছিল।
১৯৪০ চনৰ
মাৰ্চ মাহত অমৃতসৰ হত্যাকাণ্ডৰ সময়ত উধ্ৱম সিঙে কেক্সটন হলত মাইকেল অডৱায়াৰক হত্যা কৰা হৈছিল।
১৯৬৬ চনত
পূৰ্ৱৰ ইণ্ডিয়া ছচাইটি বৰ্তমানৰ ৰয়েল ইণ্ডিয়া ,পাকিস্তান আৰু চিলন ছচাইটি
নামেৰে জনাজাত হয় আৰু পিছলৈ ৰয়েল ছচাইটি অৱ ইণ্ডিয়া ,পাকিস্তান আৰু চিলন নামেৰে গঠন হয়।
৩.পুনা সাৰ্বজনিক সভা/Poona Sarvajanik Sabha
১৮৭০ চনৰ
এপ্ৰিল মাহত পুনে,মহাৰাষ্ট্ৰত জিভি যোশী,এছ এইছ স্যাথে,এছ এইছ চিপ্লোংকাৰ আৰু মহাদেৱ গোবিন্দ ৰানাডে আদিৰ নেতৃত্বত গঠন হৈছিল।সভাটোৰ লক্ষ্য
উদ্দেশ্য আছিল,চৰকাৰ আৰু ভাৰতীয়ৰ মাজত মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে
কাম কৰিবলৈ সভা গঠন কৰা হৈছিল।১৮৭২
চনত সভাই
ৰাজ্যৰ কৃষক আৰু কৃষি অৱস্থাৰ তদন্ত কৰি শোষণৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ এখন উপ-সমিতি গঠন
কৰে।১৮৭৬ চনত সভাই ডেক্কান অঞ্চলত দুৰ্ভিক্ষ সাহায্যৰ আয়োজন কৰা হয়।১৮৭৫ চনত সভাই
বৃটিছ সংসদত ভাৰতীয় প্ৰতিনিধিত্বৰ বাবে House
of Commons আবেদন জনাই।
৪.বোম্বে
প্ৰেচিডেঞ্চি এছচিয়েচন Bombay Presidency
Association
১৮৮ চনত ফিৰোজশ্বাহ মেহতা,কে টি তেলাং আৰু বদৰুদ্দিন ত্যাবজী তেওঁলোকৰ দ্বাৰা সংগঠনতো গঠন হয়। লিটনৰ
প্ৰতিক্ৰিয়াশীল নীতি আৰু ইলবাৰ্ট বিলৰ বিতৰ্কৰ প্ৰতি সহাৰি জনাই ইয়াৰ প্ৰতিষ্টা
কৰা হৈছিল।
মাদ্ৰাজৰ ৰাজনৈতিক
সংগঠন
বংগ আৰু
মহাৰাষ্ট্ৰৰ পাছত মাদ্ৰাজতো ৰাজনৈতিক সংগঠন গঢ়ি উঠিছিল।
১.মাদ্ৰাজ
নেটিভ অৰ্গেনাইজেচন(MNA)
১৮৫২ চনত
গজুলা লক্ষ্মীনৰসু চেট্টীৰ দ্বাৰা চেন্নাইত গঠন হৈছিল। মাদ্ৰাজত গঠন হোৱা প্ৰথম
ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক সন্থা।
সংগঠনতো
গঠন হোৱাৰ কাৰণঃ-ভাৰতত কোম্পানী শাসন সম্পৰ্কে বৃটিছ সংসদত হোৱা আলোচনাই MNA গঠনৰ প্ৰেৰণা যোগাইছিল। এই সংগঠনে চাৰ্টাৰ আইন
শেষ কৰিবলৈওঁ আবেদন জনোৱা হৈছিল।
২. মাদ্ৰাজ মহাজন সভা
১৮৮৪ চনৰ
মে মাহত মাদ্ৰাজত প্ৰতিষ্টা লাভ কৰিছিল। এম বীৰৰাঘৱ চাৰিয়াৰ,সুব্ৰমনিয়াম আয়্যাৰ আৰু পি আনন্দ চাৰ্লুৰৰ দ্বাৰা প্ৰতিষ্টিত হৈছিল।সংগঠনতোৰ
সভাপতি আছিল পি ৰঙাইয়া নাইডু। সভাতোৰ লক্ষ্য আছিল-দেশখনক বৃটিছ শাসনৰ পৰা মুক্ত
কৰা জাতীয় সমস্যা সমাধান কৰা।
